اصول نگهداري از گياهان آپارتماني

هواي مورد نياز
تعويض هواي درون اتاق با بازگذاشتن پنجره‌ها و ورود هواي تازه سبب مي‌شود كه اكسيژن كافي و مورد نياز به گياه رسيده ساقه گياهان قوي‌تر شده در مقابل بيماري‌ها مقاومت بيشتري يابند. همچنين با اين كار گاز نشتي از اجاق گاز و چراغ‌هاي گازي ديواري و ديگر آلودگي‌هاي هوا از اتاق خارج مي‌شوند.
اما بايد گياه را از وزش مستقيم باد كه به سرعت و مستقيماً به گياه مي‌وزد، نظير باد كولر و كوران حفظ كنيد. همچنين هنگامي كه دماي بيرون اتاق از درون آن كمتر است از باز نمودن پنجره محل استقرار گياهان براي ورود هواي تازه اقدام نكنيد زيرا براي گياهان زيان‌آور است. تغيير درجه حرارت ناگهاني محيط زيست گياه، باعث ريزش برگ‌هاي تحتاني آن مي‌گردد.

نور
نور مورد نياز گياهان آپارتماني نور غير مستقيم مي‌باشد. در تاريكي هيچ گياهي رشد نمي‌كند. ديوار به رنگ روشن (سفيد) سبب رويش بهتر گياهان مي‌شود علت اين امر انعكاس نور متوسط رنگ‌هاي روشن در آپارتمان‌هاي كم نور است.

برگ‌ها و ساقه‌هاي گياهان مستقر در پشت پنجره اغلب به طرف نور كشيده شده و خم مي‌شوند. جهت جلوگيري از اين نقيصه و حفظ توازن رويش بايستي گهگاهي آن را به يك طرف بچرخانيد. مواظب باشيد كه گياهان گلدار را هنگامي كه گل‌ها روييده‌اند حركت ندهيد.
نور فلورسنت را مي‌توان به عنوان منبع كمكي نور به جاي نور طبيعب جهت رشد گياهان استفاده نمود. از لامپ‌هايي كه از خود حرارت مي‌دهند نظير لامپ‌هاي مدادي براي گياهان گلدار و از مهتابي‌ها يا لامپ‌هاي گازي براي گياهان بدون گل و با برگ زينتي استفاده مي‌گردد. بهترين وضعيت براي استفاده از نور مصنوعي در جايي كه نور طبيعي كافي نمي‌باشد، استفاده از چند لامپ مهتابيِ آفتابي و سفيد است. گياهان مورد نظر بايد به فاصله حدود ۲۴ سانتي‌متر در زير مهتابي‌ها قرار بگيرند، به شرطي كه لامپ‌ها حداقل حدود ۱۴ ساعت در روز روشن باشند. براي آسان‌تر شدن كار مي‌توان از كليدهاي تايمر دار استفاده كرد. البته اين تجويز براي مكان‌هايي است كه نور غيرمستقيم به ميزان بسيار كم به آنجا مي‌رسد و فاقد نور كافي مي‌باشد.
از طرفي چنانچه مشاهده نموديد كه گياه در ساعات گرم روز بين ساعات ده تا شانزده حالت پژمردگي پيدا كرده و برگ‌ها ابتدا به زردي و سپس به رنگ قهوه‌اي تغيير رنگ پيدا كرده مطمئن باشيد كه از نور زياد رنج مي‌برد. آن را از پنجره دورتر قرار دهيد يا در اواسط روز پرده‌ها را بكشيد.
اصولاً نور مستقيم آفتاب براي گياهان آپارتماني، مخصوصاً برگ‌هاي تازه جوانه‌زده مضر است و نبايستي نور آفتاب مستقيماً از پشت شيشه پنجره به آنها بتايد. بهتر است نور از پرده كركره نيمه‌باز و يا پرده توري عبور نموده و به اصطلاح فيلتر شده باشد.
آبياري
در مورد آبياري گياهان مسئله مهم تنظيم فواصل آبياري در فصول مختلف است طبق آمار به دست آمده اكثر گياهان آپارتماني در اثر افراط در آبياري و عدم اطلاع مردم از نحوه آبياري آنان از بين مي‌روند. ميزان آب در هر آبياري بايد طوري باشد كه آب اضافي از گلدان خارج شود تا مطمئن شويم كه آب به تمام قسمت‌هاي گلدان و ريشه‌ها رسيده است. در ضمن با اين روش از باز بودن سوراخ زهكش گلدان هم اطمينان حاصل مي‌كنيم. آب جمع شده در زير گلداني را حتماً بايد خالي كنيد زيرا مانع تنفس ريشه مي‌شود و در نهايت موجب مرگ آن مي‌گردد. از دادن آب خيلي سرد و كلردار نيز به آنان خودداري نماييد.

زمان آب دادن گياهان:
مناسب‌ترين زمان آبياري در گرم‌ترين ساعات روز، زماني است كه خاك گلدان رو به خشكي نهاده ولي هنوز كاملاً خشك نشده است. جهت راهنمايي و ياري شما به تشخيص صحيح اينكه خاك گلدان در حال خشك شدن هست يا خير، اولاً بايد سطح خاك گلدان خشك باشد و در برخي گياهان دو نم باشد. ثانياً هنگامي كه با انگشت به گلدان ضربه مي‌زنيد بايد صداي پوكي بدهد كه نشانه خشكي خاك است و نه صداي خفه كه در اثر خاك مرطوب توليد مي‌شود. خاك مرطوب نسبتاً چسبنده است و خاك دو نم چسبندگي كمتري دارد. خاك ۸۵ درصد گياهان آپارتماني بايستي هميشه مرطوب باشد. خاك مرطوب خاكي است كه اگر آن را مشت كنيد و فشار دهيد، فرم گرفته و با يك تلنگر ذرات آن از هم جدا مي‌شود.
عوامل مؤثر در آبياري گياه:
چنانچه درجه حرارت محيط و شدت نور به هر دليلي در آپارتمان بيشتر شود نياز گياه به آب طبيعتاً بيشتر مي‌شود. گياهاني كه در گلدان‌هاي كوچك هستند يا براي مدتي خاك و يا گلدانشان تعويض نشده نسبت به گياهاني كه در گلدان‌هاي بزرگ بوده يا خاك آنها و گلدانشان تازه عوض شده، نياز بيشتري به آب دارند.

در فصل پاييز كه هوا رو به سردي مي‌رود و به خصوص در فصل زمستان، رشد گياه هم كمتر شده و ممكن است به طور كلي متوقف گرديده باشد. در اين فصل كه هنگام استراحت گياه است، تبخير آب داخل خاك گلدان نيز كمتر مي‌گردد. پس بايد از ميزان آبياري آن كاسته و فواصل آن را زيادتر و از افراط در آبياري آن خودداري نمود. مجدداً در فصل بهار و تابستان ميزان آبياري را بسته به نياز گياه افزايش دهيد.
به طور كلي گياهان گوشتي و كاكتوس‌ها به فواصل آبياري بيشتري نياز دارند تا گونه‌هاي داراي برگ‌هاي نازك نظير حسن يوسف و پيله‌آ. خلاصه اينكه هرچه گياهان داراي برگ‌هاي پهن‌تر و بزرگ‌تر بوده و رشد سريع‌تر داشته باشند دفعات بيشتري به آب نياز دارند.

مطالب زير را خوب به خاطر بسپاريد و براي جلوگيري از تلف شدن گياهانتان نكات يادآوري شده را دقيقاً به كار بنديد.

۱- در هنگام آبياري از آبي كه سرد نبوده و دماي آن با درجه حرارت محيط زيست آن يكسان و كلر آن نيز خارج شده باشد استفاده نماييد.
۲- توجه داشته باشيد جمع شدن آب در زير گلداني مضر است و آب اضافي بلافاصله بايستي تخليه شود و هر چند ماه يك بار نيز اطمينان حاصل نماييد كه آب از سوراخ تحتاني آن به آرامي خارج گردد.
۳- خيس نگه‌داشتن مداوم خاك گلدان، هواي موجود در خاك را به بيرون مي‌راند و سبب مي‌شود ريشه‌هاي آن در اثر عدم تنفس پوسيده و درنتيجه گياه تلف گردد.
۴- درجه حرارت محيط زيست گياهان، جنس گلدان، فصل و نوع خاك آن تأثير مهمي در تنظيم آبياري دارد.
۵- يكي از علائم اوليه افراط در آبياري، زرد شدن برگ‌هاي تحتاني نظير ديفن‌باخيا و در برخي از گياهان مانند ليندا لَخت و شُل شدن برگ‌هاي فوقاني آن است. توجه داشته باشيد افراط در آبياري علت مرگ بيشتر گياهان آپارتماني است.

شرايط نگهداري گياهان آپارتماني

درجه حرارت و رطوبت هوا
يكي ديگر از عواملي كه در سلامتي و طراوت گياهان نقش عمده‌اي دارد ميزان رطوبت و حرارت موجود در اطراف آن‌هاست. كمبود رطوبت محيط زيست گياه، آب كلردار و كمبود پتاسيم موجب سوختگي نوك و حاشيه برگ‌ها و ايجاد لكه‌هاي قهوه‌اي رنگ در نقاط مختلف برگ‌ها مي‌شود.
توجه داشته باشيد اگر مي‌خواهيد گياهانتان از طراوت و شادابي خاصي برخوردار باشند، درجه حرارت محيط زيست آنان نبايد از حدود ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتي‌گراد كمتر باشد برخي از آنان تا ۱۰-۱۲ درجه بالاتر از صفر حتي كمتر از آن را تحمل مي‌نمايند ولي افسرده و كسل مي‌شوند.

چگونه رطوبت هواي اطراف گياهانمان را در داخل آپارتمان بالا ببريم؟
۱- زير گلداني گياهان را قدري بزرگ‌تر از قطر دايره دهانه گلدان و گودتر از زيرگلداني‌هاي معمولي، چيزي شبيه به تشت، كه حدود ده سانتي‌متر عمق و عرض آن از چتر گياه بزرگتر باشد انتخاب كنيد و كف آن را مملو از شن درشت يا پوكه صنعتي يا سفال خرد شده نموده و روي شن‌ها به آن اندازه آب بريزيد كه آب با ته گلدان تماس نداشته باشد كه باعث پوسيدگي ريشه‌ها نشود. حال گلدان را روي شن‌ها قرار دهيد. تبخير مداوم آب درون شن‌ها باعث بالا رفتن ميزان رطوبت در اطراف گياه مي‌گردد و چنانچه با رطوبت‌سنج آزمايش نماييد، هواي اطراف گلدان سه تا پنج مرتبه مرطوب‌تر از قسمت‌هاي ديگر اتاق است.
۲- روش ديگر آن است كه با دستگاه آب‌فشان (اسپري) آب ولرم را به صورت هاله در گرم‌ترين ساعات روزهاي تابستان به روي گياه بپاشيد. همچنين مي‌توانيد در فصل زمستان با قراردادن ظرف آب و يا كتري روي بخاري و يا قرار دادن حوله‌هاي مرطوب آغشته به اسانس اُكاليپتوس روي پره‌هاي رادياتور شوفاژ و يا استفاده از دستگاه بُخور تا حدود زيادي رطوبت محيط آنان را بالا ببريد. توجه داشته باشيد قطرات آب اسپري شده بيش از حد روي برگ‌ها (حباب مانند) نمانند و همچنين افراط در اسپري باعث جمع شدن آب در محل اتصال دمبرگ به ساقه در گياهاني نظير يوكا، ديفن‌باخيا و ليندا مي‌شود كه براي آنان مضر است و به تدريج باعث ايجاد لكه‌هاي قهوه‌اي در سطح برگ گياه و پوسيدگي دمبرگ مي‌گردد. براي دفع آب‌هاي اضافي روي برگ‌ها، گياه را به صورت آرام تكان دهيد تا آب‌هاي اضافي آن فرو ريزد.
۳- آخرين روش اين است كه گلدان‌ها را دور هم جمع كنيد. چون برگ‌ها به طور دائم از خود بخار آب پس مي‌دهند اين رطوبت در محدوده گلدان‌ها جمع و متراكم شده و رطوبت محيط را بالا مي‌برد.

كود
چه وقت كود بدهيم؟ معمولاً دادن كود شيميايي جامع (كمپلكس) به مدت چهارماه بعد از خريد گياه ضروري مي‌باشد. البته اگر گياه در گلخانه نباشد، زمان كود دادن دوران رويش و يا گل دادن گياه است، كه اين دوران براي گياهان بدون گل (برگ‌هاي زينتي) و گلدار از ماه فروردين تا آبان بوده و براي گونه‌هاي گل‌دهنده زمستاني فصل زمستان مي‌باشد. در دوران استراحت (خواب بودن) گياه، كه رشد در آن صورت نمي‌گيرد و گياه گل و برگ نمي‌روياند، به آن كود ندهيد چرا كه سبب فشار به گياه شده و آن را ضعيف مي‌كند و باعث رويش نابهنگام برگ‌ها و ريشه‌ها مي‌شود. براي كوددهي بايد از كودهاي محلول كه تمام عناصر مورد نياز گياه شامل سه عنصر اصلي ازت، فسفر و پتاس و دوازده عنصر فرعي نظير روي، آهن، موليبدن، مس، بُر و… مي‌باشند استفاده كرد. اين كودها، هرماه يك بار يا از طريق خاك يا روي برگ‌ها اسپري مي‌شود. (طبق دستور روي جعبه كود) كمتر از مقدار توصيه شده در روي جعبه كود اشكالي ندارد ولي بيشتر از مقدار توصيه شده باعث مرگ گياه مي‌گردد.
خاك گلدان
بهترين تركيب براي خاك گلدان گياهان آپارتماني به طور اعم، شامل يك قسمت ماسه و دو قسمت خاك برگ يا پيت موس مي‌باشد. ولي براي قلمه زدن يا تكثير از تركيب دو قسمت ماسه و يك قسمت خاك برگ يا پي موس استفاده مي‌گردد.
هنگامي كه از خاك برگ براي تعويض خاك گلدان استفاده مي‌نماييد نكته مهم اين است كه نبايد خاك را بسيار فشار داد. فشردگي زياد خاك برگ سبب مي‌شود كه خاك برگ‌ها به هم بچسبند و از ورود هوا و تنفس ريشه، كه براي رشد گياه بسيار مهم و ضروري است، جلوگيري نمايد.
در صورت امكان براي قلمه‌زني مي‌توان به جاي ماسه از تركيبات معدني پرلايت و دانه ريز ليكا (پوكه صنعتي ريز) هم استفاده نمود.
تعويض گلدان
تعويض گلدان به سه دليل انجام مي‌شود: خالي شدن خاك گلدان از مواد غذايي و رشد زياد ريشه‌ها. به همين خاطر نشانه تعويض گلدان، ظهور علائم كمبود مواد غذايي است و يا خروج ريشه‌ها از سوراخ زهكش ته گلدان و يا متورم شدن ريشه آنان در سطح خاك گلدان و يا به صورت مارپيچ در ته خاك گلدان جمع شده باشد.
توجه: در مورد گياهان كند رشد و گياهاني كه گلدان بزرگ دارند مي‌توان به جاي تعويض گلدان، چند سانتي‌متر از خاك سطحي گلدان را با خاك جديد تعويض نمود. بهترين زمان تعويض گلدان در صورت نياز نيمه دوم اسفند بعد از گرم شدن هوا در محيطي سربسته مي‌باشد. گلدان جديد بايستي فقط يك سايز از گلدان قبلي بزرگ‌تر باشد. زيرا اكثر گياهان آپارتماني در گلداني كه به نظر شما كوچك مي‌آيند بهتر رشد مي‌كنند.
تميز كردن و براق نمودن برگ‌ها
گرد و غبار به طرق مختلفي دشمن برگ‌ها و گياهان مي‌باشند. گرد و غبار، زيبايي و درخشندگي برگ‌ها را از بين مي‌برد و نيز روزنه‌ها و منافذ گياه را مي‌پوشاند. بنابراين گياه نمي‌تواند به طور كامل تنفس كند. گرد و غبار لايه‌اي روي برگ تشكيل مي‌دهد كه جلوي جذب مؤثر نور آفتاب را مي‌گيرد. گرد و غبار مخصوصاً در مناطق صنعتي و در شهرهاي بزرگ، حاوي مواد صنعتي و شيميايي بوده و براي گياه زيان‌آور مي‌باشد.
بنابراين برگ‌ها بايد به طور مرتب به طريقي كه ذكر مي‌شود تميز شوند. اين عمل با اسپري كردن آب يا پاك كردن برگ‌ها توسط يك اسفنج تميز انجام مي‌شود.
هرگز برگ‌هاي جوان و تازه روييده را تميز نكنيد چرا كه بسيار لطيف بوده و خيلي سريع زخمي مي‌شوند. در مواقعي كه برگ‌ها بسيار كثيف هستند مي‌بايد كه اول با دستمالي نرم خاك‌ها را گرفته سپس برگ‌ها شست‌وشو شوند. اگر اين كار قبل از شست‌وشوي برگ‌ها انجام نپذيرد ممكن است كه شستن برگ‌ها ايجاد لايه‌اي از گِل چسبنده روي برگ نمايند كه به مراتب بدتر از حالت اول برگ‌ها گرديده و باعث مسدود شدن منافذ برگ‌ها و در نتيجه مرگ گياه مي‌گردد.
در مورد كاكتوس‌ها و گياهاني كه برگ‌هايشان به آب حساس است (مثل بنفشه آفريقايي و سرخس) از اسپري آب روي برگ‌ها خودداري كرده و با بُرس يا قلم موي نرم مرطوب، خاك آنها را بزداييد.
نگهداري از گل هاي آپارتماني هنگام مسافرت
هر ساله هنگام تعطيلات و مسافرت ها خانواده هايي كه در فضاي داخل خانه شان تعدادي گياه آپارتماني را پرورش مي‌دهند، همواره دل نگران آبياري آنها مي‌شوند. برخي مسئوليت آبياري را به همسايه و يا فاميل خود مي‌سپارند ولي بعضي ديگر كه چنين امكاني را ندارند، به هنگام برگشتن با گياهاني پژمرده روبه رو مي‌شوند. در صورتي كه مي‌توانند با به كارگيري يكي از چند راهكار زير با خيالي آسوده به سفر بروند.
۱ـ گلدان ها را كف حمام يا آشپزخانه بچينيد و سطلي حاوي آب را در كنار هر گلدان و در سطحي بالاتر از آن قرار دهيد.
پارچه اي نخي به اندازه يك متر يا بيشتر و به عرض حدود پنج سانتي متر آماده كنيد و يك سر آن را از كنار گلدان به داخل خاك فرو كنيد. سر ديگر را در سطل پر از آب قرار دهيد. به اين ترتيب دستمال پارچه اي همواره آب را به خود جذب مي‌كند و آب آرام آرام به داخل خاك گلدان منتقل مي‌شود.
۲ـ در داخل وان حمام يا در يك لگن بزرگ، كمي آب بريزيد و چند آجر در كف آن و در داخل آب قرار دهيد. سپس گلدان ها را بر روي آجرها بچينيد. توجه داشته باشيد، گلدان ها به طور مستقيم درون آب قرار نگيرند و در ضمن در كف هر يك از گلدان ها نيز حداقل چند سوراخ وجود داشته باشد.
۳ـ يك تكه حوله يا پتوي كوچك مستعمل را در كف وان يا لگن بزرگ قرار دهيد. داخل وان يا لگن را به ارتفاع دو الي سه سانتي متر آب بريزيد. گلدان ها را بر روي حوله يا پتوي مرطوب قرار دهيد يا آن كه نيمي از يك تكه حوله بزرگ را درون لگن و يا سيني بزرگي قرار داده و گلدان ها را روي آن بچينيد. سر ديگر حوله را در داخل ظرف گود ديگري كه با آب پر شده است بگذاريد. توجه داشته باشيد ظرف دوم بايد در سطحي بالاتر از ظرف اول قرار گيرد. در ضمن اندازه ظروف را با توجه به ابعاد گلدان ها و گياه درونشان انتخاب كنيد.